Krwawa tradycja – polowanie na grindwale na Wyspach Owczych

Ewa Beck

Historia polowań

Polowania na wieloryby w kulturze farerskiej zakorzenione są od setek lat.
Oficjalne zapisy wszystkich polowań prowadzone są od 1584 roku. Sięgające
czasów Wikingów zwyczaje Grindadrapu – bo tak nazywa się ta tradycja
wielorybnicza - są kultywowane do dziś przez mieszkańców Faroje.

Jak podają informacje rządowe Wysp Owczych, polowanie na wieloryby zawsze
było regulowane prawnie. List Owczy, czyli farerskie prawo z 1529 roku, określa
zasady wykorzystania wielorybów. W 1532 roku uchwalono także
rozporządzenie dot. Połowów wielorybów. Zaktualizowano je w 2013 roku[1].

Jak wygląda polowanie?

Prawie 70% grindwali zabija się w okresie między lipcem a wrześniem. Wtedy
to rybacy starają się zapędzić wieloryby na płytkie wody u wybrzeży wyspy.
Tam na nie oczekują mieszkańcy. Gdy grindwale są już na płyciźnie, ludzie
wyposażeni w haki podbiegają do wielorybów, haki umieszczają w otworach
nosowych zwierząt i wyciągają je na brzeg, gdzie następnie zabijają grindwale.
Mieszkańcy wyspy brodząc w wodzie szkarłatnej od krwi po kolei podchodzą do
bezbronnych zwierząt, aby położyć kres ich życiu. Grindwale to zwierzęta o
rozwiniętej strukturze społecznej, a obserwowanie cierpienia oraz strachu
innych przedstawicieli swojego gatunku, w oczekiwaniu na swoją kolej musi być
dla nich przerażającym przeżyciem. Zupełnie, jak dla ludzi nie mających do
czynienia z wielorybnictwem i będącymi obserwatorami tej rzezi.

Po polowaniu mięso jest rozdawane mieszkańcom wyspy. Nie znajdziemy go w
sklepie, ale możemy skosztować w restauracjach.

Co mówią statystyki?

Mieszkańcy Faroje zaobserwowali, że najlepszym okresem na połowy
wielorybnicze jest sierpień, dlatego najczęściej w sierpniu możemy
zaobserwować u wybrzeży wysypy plaże oraz wody morskie płynące krwią
martwych waleni oraz innych gatunków zwierząt, które również ponoszą śmierć
podczas tradycyjnej rzezi.

Poza prawie tysiącem grindwali (wg różnych źródeł liczba zabijanych grindwali
oscyluje między 800 a 1300 osobnikami rocznie) do niechlubnej statystyki
należy doliczyć także delfiny butlonose, butlogłowy, delfiny skośnozębne czy
risso szare, które również padają ofiarami polowań wyspiarzy.

Według statystyk przygotowanych przez Faroese Pilot
Whalers’ Association populacja grindwali szacowana jest na 128.000
osobników, wskaźnik reprodukcji wynosi 3% rocznie, co daje 3840, a zabijanych
rocznie grindwali na Wyspach Owczych jest 800. Jednak należy zauważyć, że
podana statystyka nie uwzględnia grindwali ginących z innych przyczyn, a
także przeżywalności młodych osobników. Ponadto w statystyce brakuje
rozróżnienia na grindwale krótko- i długopłetwe.

Jeśli mówimy o regionie północnoatlantyckim, gdzie mieszczą się Wyspy
Owcze, możemy znaleźć źródła, które podają o wiele mniejszą liczbę grindwali,
niż szacuje to Faroese Pilot Whalers’ Association. Według prowadzonych
obserwacji w tym rejonie, zespół badawczy oszacował populację grindwali
długopłetwych na 87,417 osobników[2].

Nie zapominajmy również, iż szacowana liczba tych morskich stworzeń nie jest
dokładna, a ich tendencja rozwojowa nie jest znana. Nie możemy zatem
jednogłośnie ocenić jaka jest obecnie prawdziwa liczebność populacji grindwali
zarówno krótko- jak i długopłetwych.

Zdrowe mięso z wieloryba?

Przez wieki ludność Wysp Owczych poprzez polowania na wieloryby zdobywała
pokarm niezbędny do przeżycia. Mięso i tran wielorybi były podstawowymi
składnikami diety pierwszych mieszkańców wyspy oraz ich potomków.

Jednak wraz z rozwojem cywilizacyjnym stopniowo wzrastała również emisja
zanieczyszczeń do środowiska – gleby, atmosfery i wody, która jest miejscem
życia wielorybów. Pierwsze badania zostały przeprowadzone już w 1977 roku i
dowiodły, że organizmy tych zwierząt są zanieczyszczone rtęcią oraz innymi
związkami.

Jaki ma to wpływ na konsumentów mięsa, tranu czy wątroby wielorybów?

Wykazano, iż rtęć obecna w mięsie wielorybim niekorzystnie wpływa na rozwój
układu nerwowego u płodu. To jednak nie wszystko. Matka spożywając mięso
wielorybie w ciąży ma wpływ na zdrowie swojego dziecka również po jego
urodzeniu. Wykazano też negatywny wpływ rtęci na układ odpornościowy u
dzieci w trakcie dojrzewania, przez co mogą one gorzej reagować na
szczepienia. Dlatego od 1980 na Wyspach Owczych kobietom w ciąży zaleca
się ograniczać spożycie wyrobów pochodzących z wielorybów.

Ponadto zanieczyszczenia znajdowane w mięsie, tranie czy narządach
wielorybów mogą zwiększać ryzyko choroby Parkinsona, nadciśnienia
tętniczego i miażdżycy oraz upośledzać wydzielanie insuliny u osób często je
spożywających[3].

Po badaniach przeprowadzonych w 1977, jak i późniejszych możemy
wywnioskować, że obecnie spożywanie mięsa, tranu czy wątroby grindwali,
które mają nieszczęście żyć w środowisku zanieczyszczonym w wyniku
działań Homo sapiens, nie jest korzystne dla naszego zdrowia i próżno jest
doszukiwać się wartości odżywczych w produktach, które mogą chwilowo
zaspokoić nasz głód, jednak w dalszej perspektywie przyczynić się do rozwoju
chorób.

Podsumowanie

Farerskiej tradycji polowań na grindwale nie możemy ocenić jednoznacznie. Co
roku widzimy morze krwi i setki martwych wielorybów u wybrzeży wyspy. Jest to
przerażający widok cierpienia zwierząt.

Jednak przed wydaniem osądu na mieszkańców Faroje i ich niechlubną tradycję,
zwróćmy uwagę, jak wygląda los zwierząt w rzeźniach. Tak chętnie sięgamy po
wieprzowinę, wołowinę czy mięso z kurczaka. Dlaczego wtedy nie przejmujemy
się warunkami chowu przemysłowego zwierząt?

Może dlatego, że wszystko dzieje się za zamkniętymi drzwiami, z dala od
kamer, aparatów, dziennikarzy i postronnych obserwatorów. Nie widzimy
krzywdy zwierząt, udając że jej nie ma, więc mamy czyste sumienie i możemy
spać spokojnie. Jednak, gdy raz w roku oczy całego świata zwrócone są na
tragedię wielorybów, jesteśmy oburzeni bo “jak można jeść biedne
wieloryby?!”.

Tego pytania nie zadajemy już sobie w odniesieniu do krów, świń czy
kurczaków.

Źródła:

[1] https://www.whaling.fo/en/regulated/480-years-of-statistics/
[2] PikeD. G., Gunnlaugsson T., Desportes G., Mikkelsen B., Vikingsson G. A., Bloch D., 2019:
[3] Weihe P., Debes Joensen H., 2012: Dietary recommendations regarding pilot whale meat and blubber in the Faroe Islands. International Journal of Circumpolar Health, 71, 1.