Dylemat związany z jednorazówkami - papier lepszy niż plastik?

A. Bober, A. Kozłowska

Lata 90. XX wieku to czas walkmanów, karteczek zbieranych do segregatora,
Top Gun, złote czasy Disco Polo, a także powitanie na polskim rynku
reklamówek. Wielkie, kolorowe, z różnorodnymi napisami, nazwami znanych
marek, reklamami — trudno dostępne, przez co każdy pragnął je mieć. We
wszechogarniającej szarości, zakupach w pustych sklepach, kupowaniu na
kartki, reklamówki, które przyszły z uwielbianego zachodu wydawały się
niezwykłe.

Dziś są łatwo dostępne i nie mają już dawnej wartości. Kiedyś symbol prestiżu,
dziś zanieczyszczą nam środowisko: zaśmiecają lasy, parki, drogi, morza i
oceany. Chociaż nadają się do recyklingu, niewiele z nich tam faktycznie trafia.
Zostają rozrzucone po świecie, bez kontroli, znajdując się w pobliżu dzikich
zwierząt i zatruwając je. Problem jednorazówek to jednak nie tylko reklamówki.
Dochodzą do nich jednorazowe sztućce, kubeczki, słomki, rękawiczki i wiele
innych.

Zamiast brzydkiego plastiku, wykorzystajmy papier

Od kilku lat popularne stało się zastępowanie reklamówek foliowych, torbami
papierowymi. Według producentów jest to niezwykle dobre rozwiązanie,
niwelujące wszystkie problemy, które generowały ich foliowe poprzedniczki.
Torby papierowe szybko ulegają degradacji i nie zalegają w środowisku
naturalnym. W zależności od warunków atmosferycznych papier rozkłada się
już po około 1 miesiącu. W takim razie niezależnie od tego, czy torbę po użyciu
wyrzucimy do kosza, czy do lasu, po krótkim czasie problem zniknie, ale czy na
pewno? Torba papierowa, aby mogła zostać poddana recyklingowi, musi być
czysta i sucha inaczej nie nadaje się do ponownego wykorzystania i może być
jedynie spalona, w procesie tym następuje odzysk energii. Do niektórych toreb
papierowych dodawane są chemikalia zwiększające ich wytrzymałość lub
barwę, sprawiając, trudności przy ich recyklingu bądź całkowicie go
uniemożliwiają. Powodują też spowolnienie rozkładu w warunkach naturalnych
z jednoczesnym zatruciem środowiska.

Wiemy, co się stanie, gdy taką torbę skończymy używać, ale co z jej produkcją?
Okazuje się, że produkcja torby papierowej powoduje o 70% większe
zanieczyszczenie powietrza, o 80% większą emisję gazów cieplarnianych, oraz
potrzebuje o cztery razy więcej energii i trzy razy więcej wody w porównaniu do
produkcji toreb plastikowych. Papier to materiał nietrwały, a wykorzystane ilości
wody, energii, chemikaliów to zwykłe marnotrawstwo ze względu na
wytrzymałość tego materiału, która pozwala na użycie jej tylko raz!

Ekologiczna ocena cyklu życia (LCA) toreb wielokrotnego użytku

Celem badania było przeprowadzenie Analizy Cyklu Życia czterech rodzajów
toreb wielokrotnego użytku: torby bawełnianej, torby z folii etylenowej, torby z
tkaniny polipropylenowej, torby papierowej. Analiza Cyklu Życia umożliwia
oszacowanie wpływu produktu bądź usługi na środowisko, uwzględniając pełny
cykl życia produktu materiały i energię włożoną w proces jego powstawania,
wpływ użytkowania oraz utylizacji na stan środowiska. Wybierając torby, brano
pod uwagę ich zbliżone właściwości, jak nośność. Doświadczenie polegało na
przeniesieniu 5 kg produktów na tym samym dystansie 500 m w zbliżonych
warunkach atmosferycznych. Miało to pokazać wytrzymałość danej torby, jej
zdolność do ponownego użycia. We wnioskach w przeprowadzonych badaniach
przedstawiono jasne stwierdzenie, że największy negatywny wpływ na
środowisko ma torba papierowa, co jest związane z jej cyklem życia —
potrzebuje ona masy celulozowej pozyskiwanej z ogromnych obszarów leśnych.
Warto także pamiętać, że torba papierowa może nie przetrwać takiej długości
spaceru w warunkach deszczowej pogody. Najlepszym rozwiązaniem okazała
się torba bawełniana, która przeniosła wszystkie artykuły na wyznaczonym
dystansie, bez wyraźnych śladów użytkowania. Ma ona jeszcze jeden ogromny
atut w porównaniu do torby papierowej i z folii polietylenowej — jedynie w
nieznacznym stopniu zużywa paliwa kopalne, a i to wynika wyłącznie z faktu, że
zawiera elementy z tworzyw sztucznych, jak zamek błyskawiczny, czy nici.
Biorąc pod uwagę ilość materiałów i energii potrzebnych na jej
wyprodukowanie plasuje się na pierwszym miejscu również jako najmniej
szkodliwa dla środowiska. Miejsce drugie zajęła torba polietylenowa, która była
trwała, wytrzymała, zdołała utrzymać zadaną masę artykułów. O jej drugim
miejscu zdecydowała jednak produkcja tej torby, podczas której do atmosfery
dostaje się znacząca ilość gazów cieplarnianych oraz wykorzystywane jest dużo
wody. Ważne jest też, że torba ta zajęła drugie miejsce ze względu na fakt, że
podczas oceny brano pod uwagę jej aż 9 - cio krotne wykorzystanie, co jest
rzadko spełnianym kryterium — z reguły znajdują się one w koszu już po
jednokrotnym wykorzystaniu.

Najlepszą alternatywą dla reklamówek jednorazowych foliowych, czy
papierowych stają się torby bawełniane lub lniane, z naturalnych materiałów.
Występują w wielu kształtach, kolorach, z przeróżnymi wzorami, często
projektowane są zaprojektowane z wyczuciem obecnych trendów w modzie, by
można było je nosić codziennie oraz by nie wyglądały jak typowe torby na
zakupy spożywcze. Możemy je także wykonać samodzielnie np. ze starych
skrawków materiałów, dzięki temu będą jeszcze mniej wpływać na środowisko.
W przypadku jednorazowych słomek papierowych, które przed ukończeniem
napoju zaczną rozmiękać, rozwarstwiać się i nie pozwolą nam pić, lepiej
wykorzystać słomki szklane, lub metalowe, które, w przypadku tych drugich, są
praktycznie niezniszczalne i możemy ich używać w tak zwaną nieskończoność.
Coraz popularniejsze staje się także zabieranie ze sobą własnych kubków na
kawę, czy herbatę, szczególnie tą braną „na wynos” dzięki zwiększonej
świadomości konsumenckiej. Otrzymujemy coraz to nowe rozwiązania, dzięki
którym nie musimy używać jednorazówek, a możemy skorzystać z artykułów
wielokrotnego użytku. Jeżeli się nad tym zastanowimy, okazuje się, że nie jest
to ani bardziej czasochłonne, problemowe, nie wymaga od nas wiele wysiłku, a
jedynie dobrych chęci. Niestety nie ma takiego wyjścia, które będzie zupełnie
bez emisyjne, nieszkodliwe, w stu procentach przyjazne środowisku. Wystarczy
pamiętać, że niezależnie od materiału, jeśli coś możemy wykorzystać tylko raz,
na pewno nie jest to najlepszym wyborem, patrząc w kategoriach ekologii.
Dlatego wybierając torbę, wybierzmy te z naturalnych tkanin, słomkę metalową
lub szklaną, a w plecaku nośmy metalowe sztućce i kubek termiczny, aby nie
być skazanym na jednorazówki.

Bibliografia:

1. https://journals.sagepub.com/doi/epdf/10.1177/155892501200700103 [dostępność 14.11.2022]
2. https://www.heartland.org/publications-resources/publications/life-cycle-assessment-for-three-types-of grocery-bags---recyclable-plastic-compostable-biodegradable-plastic-and-recycled-recyclable-paper [dostępność 14.11.2022]
3. https://www.nbcnews.com/id/wbna18538484#.VPuMFeExtSk [dostępność 14.11.2022]
4. https://docplayer.pl/4949347-Przeprowadzenie-ekologicznej-oceny-cyklu-zycia-lca-toreb-wielokrotnego uzytku.html [dostępność 14.11.2022]
5. https://naukatolubie.pl/papier-czy-plastik/ [dostępność 14.11.2022]